BEDİÜZZAMAN’IN (r.aleyh) ONTOLOJİSİNİN KAVRAMLARI
VAHİDİYET / EHADİYET KAVRAMLARI
Bediüzzaman
ontolojisinin anahtar kavramlarından ikisi ahadiyet ve vahidiyet kavramlarıdır.
Ehadiyet, Allah’ın (c.c.) varlıkta tekliğinin tecellisi; vahidiyet ise
birliğinin tecellisidir.
“Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan,
hadsiz kesret-i mahlukatta tezahür eden vâhidiyet içinde ukûlü boğmamak için, daima o vâhidiyet içinde ehadiyet cilvesini gösteriyor. Yani, meselâ: Nasılki Güneş,
ziyasıyla hadsiz eşyayı ihata ediyor. Mecmu-i ziyasındaki Güneşin zâtını
mülahaza etmek için gayet geniş bir tasavvur ve
ihatalı bir nazar lâzım olduğundan; Güneşin zâtını unutturmamak için, herbir parlak şeyde
Güneşin zâtını aksi vasıtasıyla gösteriyor ve her parlak şey, kendi kabiliyetince Güneşin
cilve-i zâtîsiyle beraber ziyası, harareti gibi hâssalarını gösteriyor ve her parlak şey Güneşi
bütün sıfâtıyla kabiliyetine göre gösterdiği gibi; Güneşin ziya ve hararet ve
ziyadaki elvan-ı seb'a gibi keyfiyatlarının her birisi dahi, umum mukabilindeki
şeyleri ihata ediyor. Öyle de: وَ لِلّٰهِ الْمَثَلُ اْلاَعْلَى -temsilde hata olmasın- ehadiyet ve samediyet-i İlahiye, herbir şeyde, hususan
zîhayatta, hususan insanın mahiyet âyinesinde bütün esmasıyla bir cilvesi
olduğu gibi; vahdet ve vâhidiyet cihetiyle dahi, mevcudat ile alâkadar herbir
ismi bütün mevcudatı ihata ediyor. İşte vâhidiyet içinde ukûlü boğmamak ve kalbler Zât-ı Akdes'i
unutmamak için, daima vâhidiyetteki Sikke-i Ehadiyeti nazara veriyor…”[1]
“İşte ben لاَ اِلهَ اِلاَّ
هُوَ ve قُلْ هُوَ اللّٰهُ
deki hareket-i fikriye ile seyahatimde hava âlemini temaşa ve o unsurun sahifesini
mütalaa ederken, bu mücmel hakikatı tam vâzıh ve mufassal aynelyakîn
müşahede ettim ve هُوَ nin lafzında, havasında böyle parlak bir bürhan ve bir lem'a-yı vâhidiyet bulunduğu gibi; manasında ve işaretinde gayet nurani bir cilve-i ehadiyet ve çok kuvvetli bir hüccet-i tevhid ve هُوَ
zamirinin mutlak ve mübhem işareti hangi zâta
bakıyor işaretine bir karine-i taayyün o hüccette bulunması içindir ki, hem
Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan, hem ehl-i zikir makam-ı tevhidde bu kudsî kelimeyi
çok tekrar ederler diye ilmelyakîn ile bildim.”[2]
“Hâlık-ı Zülcelal'in nasılki mahlukatının her bir ferdinin başında ve masnuatının
herbir cüz'ünün cebhesinde, ehadiyetinin sikkesini koymuştur. (Nasılki geçmiş lem'alarda bir kısmını gördün.) Öyle de; herbir nev'in üstünde çok sikke-i ehadiyet, herbir küll üstünde müteaddid hâtem-i vâhidiyet, tâ mecmu-u âlem üstünde mütenevvi turra-i vahdet, gayet parlak bir surette koymuştur.”[3]
“İşte şu imdad-ı vâhidiyet ve yüsr-ü vahdet ve tecelli-i ehadiyet sırrıyladır ki; bütün mevcudat, birtek Sâni'a verildiği vakit; o bütün mevcudat, bir tek mevcud gibi kolay ve sühuletli olur. Ve herbir mevcud, hüsn-ü san'atça, bütün mevcudat kadar kıymetli olabilir.” [4]
“ Şu kâinatta, şu görünen tasarrufat ve
ef'al ile hükmeden Sâni'-i Kadîr'in kudretine nisbeten, en büyük küll en küçük
cüz' kadar kolay gelir. Efradça kesretli bir küllînin icadı, bir tek cüz'înin
icadı kadar sühuletlidir. Ve en âdi bir cüz'îde, en yüksek bir kıymet-i san'at
gösterilebilir. Şu hakikatın sırr-ı hikmeti üç menba'dan çıkar:
Evvelâ: İmdad-ı vâhidiyetten.
Sâniyen: Yüsr-ü vahdetten.
Sâlisen: Tecelli-i ehadiyetten.”[5]
“Kâinata tecelli eden kayyumiyetin cilvesi, vâhidiyet ve celal noktasında olduğu
gibi, kâinatın merkezi ve medarı ve zîşuur meyvesi olan insanda dahi, kayyumiyetin cilvesi ehadiyet ve cemal
noktasında tezahürü var. Yani nasılki kâinat sırr-ı kayyumiyetle kaimdir.. öyle
de İsm-i Kayyum'un mazhar-ı ekmeli olan insan ile, bir cihette kâinat kıyam
bulur; yani kâinatın ekser hikmetleri, maslahatları, gayeleri insana baktığı
için, güya insandaki cilve-i kayyumiyet, kâinata bir direktir. Evet Zât-ı
Hayy-u Kayyum, bu kâinatta insanı irade etmiş ve kâinatı onun için yaratmış
denilebilir. Çünki insan, câmiiyet-i tâmme ile bütün esma-i İlahiyeyi anlar,
zevkeder.”[6]
“Evet nasılki güneş, ziyasıyla umum zemini
ışıklandırıp vâhidiyete bir misal olduğu gibi,
âyine gibi mukabilindeki her şeffaf şeyde timsali ve aksi ve yedi renkli
ziyasıyla ve zâtının suretiyle bulunup ehadiyete dahi bir misal teşkil eder.
Eğer güneşin ilmi ve kudreti ve ihtiyarı olsa idi ve cam parçalarının ve içinde
güneşçikler görünen katrelerin ve kabarcıkların kabiliyetleri bulunsa idi;
irade-i İlahiyenin kanunuyla herbirisinde ve yanında timsaliyle ve sıfatlarıyla
tam bir güneş bulunup, sair yerlerde bulunması onun tasarrufatına hiç noksan
vermeyerek kudret-i Rabbaniyenin emriyle, tesiriyle, hükmüyle pek büyük
zuhurata sebeb olarak, ehadiyetteki fevkalâde kolaylık ve sühuleti gösterir.
Aynen öyle de; Sâni'-i Zülcelal, vâhidiyet itibariyle bütün eşyayı ihata eden ilim ve iradesi ve kudretiyle bakar
ve hazır ve nâzır olduğu gibi, ehadiyet cihetiyle ve tecellisiyle herşeyin,
hususan zîhayatın yanında isimleri ve sıfatlarıyla bulunur ki; kolayca, bir
anda sineği kartal sisteminde, bir insanı küçük bir kâinat sisteminde icad
eder. “[7]
[1] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Lemalar, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf. 633
[2] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Sözler, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf. 61
[3] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Sözler, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf. 125
[4] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Mektubat, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf.462
[5] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Mektubat, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf.461
[6] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Lemalar, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf.825
[7] Bediüzzaman Said Nursi,
Risale-i Nur Külliyatı, Şualar, Nesil Yay. İstanbul 1966, I. C. sf.1144
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder